ZO ZIT DAT
VRIJWILLIG OF ONDER DRUK
1,2 miljoen zelfstandig ondernemers
Tekst Frank Smit Illustratie Rhonald Blommestijn Beeld De Beeldredaktie / Joost Hoving / Guido Benschop
HET AANVULLEND GEBOORTEVERLOF IS VOOR 70 PROCENT DOORBETAALD
In Nederland zijn ruim een miljoen werkenden actief als zelfstandig ondernemer. Dat aantal neemt elk jaar toe. Voor de een is dit een lang gekoesterde droom, voor de ander een uitvlucht.
Het aantal zelfstandig ondernemers (zzp’ers) in Nederland is de afgelopen jaren enorm gegroeid. Ons land behoort tot de landen met de grootste groei binnen de EU. Nederland telt zo’n 1,2 miljoen zelfstandigen. Daarmee staan we in procenten in de Europese top wat betreft het totaal aantal zelfstandigen.
Maar moeten we daar wel blij mee zijn? Ja en nee. Dat vraagt om uitleg. Die krijgen we van Henk van der Schaft, bestuurder bij FNV Zelfstandigen. ‘Je hebt sectoren, bijvoorbeeld in de bouw, waar zelfstandigen vaak een op een voor particulieren werken. Ze vinden het heerlijk om zelf hun prijzen te bepalen, offertes en facturen te maken. Die mensen vinden het fantastisch om ondernemer te zijn. Ze hebben hun vrijheid en kunnen echt hun vak uitoefenen.’
Zelfstandige zijn is dus heerlijk! Geen baas die over je schouder mee loert. Je bepaalt je eigen werktijden, de dagen waarop je werkt, welke klus je aanneemt. Salarisverhoging? Bepaal je zelf! Voor een hoop mensen is eigen baas zijn dan ook een droom die uitkomt. Deze mensen kiezen voor het ondernemerschap omdat ze dat graag willen.
Onwerkbare roosters
In sectoren als zorg, welzijn en het onderwijs is dat een ander verhaal. Daar zijn het vaak de werkomstandigheden die iemand dwingen zelfstandige te worden: onwerkbare roosters vol nachtdiensten, hoge werkdruk, vergaderingen, papierwerk. Als zelfstandige kun je daar makkelijker nee tegen zeggen en je richten op wat je wél wilt doen: werken met kinderen of een cliënt alle aandacht geven. ‘Het is een vrijwillige keuze, maar vaak uit noodzaak geboren. Geld is zelden een issue voor deze mensen. Het merendeel van de zzp’ers in zorg, welzijn en onderwijs keert graag terug in loondienst als de werkgevers ze een contract aanbieden met een goed rooster en normale werkdruk.’
Stijging jonge zzp’ers
Het aantal zelfstandigen groeit het hardst in het onderwijs en de zorg- en welzijnsberoepen. Daarna volgen de technische, commerciële en ICT-beroepen. Opvallend is de stijging van het aantal jonge werkenden (25-40 jaar) dat kiest voor het zelfstandig ondernemerschap. Scholen bereiden de leerlingen daar vaak al op voor tijdens hun studie. ‘Een geluidstechnicus of cameraman heeft nul kans op een vast contract, in de media werken bijna alleen zelfstandigen. Als je weet dat dat je te wachten staat, is het goed om zelf de regie te kunnen nemen over je werk en opdrachtgevers.’
Met hulp van de FNV
Vaak wordt gedacht dat je er als zzp’er alleen voor staat. Terwijl ook zelfstandigen zich kunnen bundelen om samen voor hun belangen op te komen. Daarmee staan ze naar opdrachtgevers toe een stuk sterker. Toch denk je bij het zelfstandig ondernemerschap niet snel aan een lidmaatschap bij de vakbond. ‘De FNV wordt nog onvoldoende geassocieerd met “Wees welkom zelfstandigen”. Terwijl we er voor alle werkenden zijn, in loondienst of zzp. We hebben, naast alle voorzieningen die de FNV heeft voor alle leden, juist heel veel extra te bieden voor zelfstandigen.’
Een greep uit het assortiment: de incassoservice helpt je wanneer een factuur niet wordt betaald. Heb je juridische hulp nodig of wil je laten checken of je contracten goed in elkaar zitten? Ook daarmee staat FNV Zelfstandigen voor je klaar. Daarnaast kun je gebruikmaken van tal van trainingen en cursussen - voor beginners en ervaren zzp’ers - en de arbeidsongeschiktheidsvoorziening (zie kader).
Ken je of ben je een zzp’er? Kijk op fnvzzp.nl wat FNV Zelfstandigen te bieden heeft.
Voorziening voor arbeidsongeschiktheid
De FNV vindt het belangrijk dat je een uitkering krijgt wanneer je ziek bent. Daarom stelt FNV Zelfstandigen aan je voor: de arbeidsongeschiktheidsvoorziening (AOV). Uniek in z’n soort. Betaalbaar, voor elke zelfstandig ondernemer, geen medische keuring en zonder leeftijdsgrens. Elke maand leg je 60 euro (of meer, dat kies jij) in. Ziek? Dan ontvang je afhankelijk van je inleg 1000 tot 4000 euro netto per maand. Zo ben jij verzekerd van een uitkering tijdens de eerste twee jaar ziekte. Je kunt er meer over lezen op fnv-aov.nl.
Uitleg over begrippen
Zelfstandige (met personeel)
Een zelfstandige met personeel of een meewerkend gezinslid. Denk bijvoorbeeld aan de slager, groenteboer of schoenmaker. Als wordt gewerkt met personeel is de zelfstandige dus werkgever.
Zelfstandige zonder personeel
Een zelfstandige zonder personeel (zzp’er, ook wel freelancer genoemd) werkt voor verschillende opdrachtgevers, zonder dat er sprake is van een dienstverband. Hij regelt zelf zaken als tarieven, afdracht van belasting, contracten met klanten, voorzieningen voor arbeidsongeschiktheid en pensioen.
Flexwerker
Werknemer met flexibele arbeidsrelatie. Voorbeelden: een uitzend- of oproepkracht, tijdelijk of op een nulurencontract.
Schijnzelfstandige
Een schijnzelfstandige werkt als zelfstandige voor een opdrachtgever, maar is eigenlijk in verkapte loondienst. Deze constructie speelt bijvoorbeeld bij Deliveroo en Uber. Juridisch zijn het gewoon werknemers, vooral omdat ondernemerskenmerken ontbreken.
Hodo Essa, verpleegkundige anesthesie & onderzoeksverpleegkundige
‘Toen ik 24 jaar geleden begon, kon ik me niet voorstellen ooit voor onzekerheid te kiezen. Maar ik merkte de laatste jaren dat ik alleen maar aan het leveren was en er niets voor terugkreeg. Wilde ik een cursus doen, dan ging dat volgens m’n werkgever niet vanwege te weinig personeel. Vaste vrije dag of een betere balans tussen werk en privé? Kon niet, want niet genoeg mensen om dat op te vangen. Beter salaris? Gaat niet, dat kost te veel geld. Ze kwamen me in niets tegemoet. Dan komt er een moment dat je denkt: dan regel ik het zelf wel en ga ik voor mezelf beginnen. Aan de ene kant bevalt dat en aan de andere kant ook weer niet. Als zelfstandige kamp je met heel veel onzekerheden. Maar ik verdien nu meer, ben blij met m’n vaste vrije dag en kan doen wat ik wil doen.
Ik ben al lid van de FNV vanaf het moment dat ik ben gaan werken. Ik wist niet dat er ook een sector speciaal voor zelfstandigen is, dus toen ik begon als zzp’er was ik nog lid bij de gewone FNV. Nu ben ik overgestapt. Daar heb ik heel veel profijt van. Bij FNV Zelfstandigen is me veel geleerd over m’n rechten en plichten als zzp’er in de gezondheidszorg. Dingen die ik helemaal niet wist.’
Davy van Gelder, lasser
‘‘Het idee om zelfstandige te worden is langzaamaan ontstaan. Ik werkte bij een bedrijf in de kleinmetaal, we deden licht constructiewerk en interieurmetaal. Stalen meubels en deuren bijvoorbeeld. Buiten werktijd deed ik er regelmatig klusjes bij. Twee jaar geleden besloot ik van die klusjes m’n werk te maken en voor mezelf te beginnen. Eigenlijk doe ik nu hetzelfde als toen in loondienst, maar dan als eigen baas. Het bevalt heel goed. Ook omdat ik de dingen nu zelf kan regelen. Daar liep ik bij mijn oude werkgever vaak tegenaan. We kregen niet het juiste gereedschap of het was achterhaald. Dat werkt niet lekker. Wil ik nu een elektrische kitspuit zodat ik m’n handen niet hoef plat te knijpen op zo’n gammel dingetje, dan koop ik er een. Natuurlijk zijn er altijd wel mindere dingen. Het blijft werk, ondanks dat metaal mijn hobby is. Lastige klanten stuur je in loondienst door naar je leidinggevende. Nu moet ik het zelf oplossen. Maar ik ga nooit met tegenzin naar mijn werk.
Momenteel ben ik nog niet echt bezig met potjes voor later. Ik ben wel bezig om een spaarpot te vullen zodat ik op z’n minst een half jaar zorgeloos kan leven als er iets met me mocht gebeuren. En verlies ik bijvoorbeeld een been of gebeurt er iets anders heftigs, dan ga ik omscholen naar iets wat ik wel kan. Want stilzitten kan ik toch niet.’